Wśród dokuczliwych objawów związanych ze stwardnieniem rozsianym, największym problemem stają się nogi. Dolegliwości wynikają z zaburzenia krążenia i uszkodzeń układu nerwowego. Zaburzenia krążenia wynikają między innymi z mniejszej aktywności fizycznej, która spowodowana jest problemami zdrowotnymi. W ten sposób koło się zamyka – bardziej dokuczają nam nogi – mniej się ruszamy – mamy gorsze krążenie krwi w nogach – bardziej dokuczają nam nogi. Badania potwierdzają, że osoby chorujące na stwardnienie rozsiane są bardziej narażone na zakrzepicę żył głębokich i zatorowość płucną.
Wśród dolegliwości związanych z nogami, które w szczególny sposób utrudniają codzienne życie chorym na SM pacjenci wymieniają:
zaburzenia równowagi
spastyczność, czyli wzrost napięcia mięśni łydek, ud, pośladków, czasem kręgosłupa, powodująca sztywność i ograniczenie ruchu, lub bolesne skurcze mięśni. Spastyczność wywołana jest uszkodzeniami centralnego układu nerwowego
osłabienie siły mięśni nóg
drżenie
drętwienie i mrowienie nóg (parestezja)
marznięcie nóg (zespół Raynauda)
ból
Chorym trudno czasem opisać ból nóg –
mówią o głębokim, piekącym, palącym bólu nóg, przeszywającym bólu doprowadzającym do płaczu, uniemożliwiającym sen, zmęczeniu i ociężałości nóg uniemożliwiającej chodzenie, nagłych, bolesnych skurczach, tkliwości uniemożliwiającej włożenie skarpetek czy butów, zaburzenia czucia głębokiego w nogach. Bóle nerwowe dokuczają szczególnie w nocy, przy zmianach temperatury, po wysiłku fizycznym.
Wśród osób chorujących na stwardnienie rozsiane zauważa się częstszą niż w ogólnej populacji – szczególnie wśród kobiet – dolegliwość zwaną
Zespółem Niespokojnych Nóg (ZNN)
. Jest to schorzenie neurologiczne, które polega na nieodpartej potrzebie poruszania nogami, co łagodzi nieprzyjemne odczucia w kończynach dolnych : wrażenie ciężkości i zmęczenia, pieczenia, mrowienia lub palenia głęboko w mięśniach. Te przykre wrażenia zmuszają chorego do ciągłego poruszania palcami, stopami, nogami lub chodzenia, co przynosi ulgę. Ponieważ objawy pojawiają się podczas odpoczynku – podczas siedzenia czy leżenia – często nocą – są przyczyną bezsenności u części chorych, a u części powodem bezwiednego poruszania nogami podczas snu.
Pacjenci próbują sobie radzić z problemem nóg, ich bolesnością i dokuczliwością w najróżniejszy sposób. Na różnorakich forach wymieniają:
konieczność ćwiczeń fizycznych ale unikając dużego zmęczenia
leżenie na podłodze z nogami wysoko uniesionymi na ścianie
okładanie nóg lodem – jeśli nie dokucza nam marznięcie stóp
wstrząsanie, ruszanie nogami. Siedząc na krześle czy fotelu można również wykonywać proste ruchy nogami – podnosić palce u nóg przy podpartych piętach, unosić uda rękami,
unikanie zakładania nogi na nogę
jazda na rowerze zamiast spaceru – chodzenie u niektórych chorych wzmaga ból nóg
korzystanie z przyrządów rehabilitacyjnych, ekspanderów, taśm elastycznych, piłeczek tenisowych
niektórym pomagają kolanówki czy rajstopy przeciwżylakowe, uciskowe
unikanie długotrwałego siedzenia w tej samej pozycji, częstsze przerwy w pracy
unikanie gwałtownych ruchów, które mogą wywołać spastyczność
spanie na boku a nie na wznak
kąpiel w nie za gorącej wodzie i nie za długo – żeby nie osłabiła organizmu
Stwardnienie rozsiane (SM) jest przewlekłą chorobą autoimmunologiczną, która zaczyna się najczęściej u ludzi młodych, między 20 a 40. rokiem życia.
Wśród szeregu objawów, które pojawiają się w trakcie choroby, najczęściej zgłaszane przez pacjentów są problemy z nogami. Dolegliwości te wynikają z zaburzeń krążenia i uszkodzeń układu nerwowego.
Problemy związane z nogami
Wśród najczęściej pojawiających się objawów SM pacjenci wymieniają: drżenie, osłabienie mięśni nóg, mrowienie, marznięcie, ból oraz tak zwaną spastyczność, czyli wzrost napięcia mięśni łydek, ud, pośladków, a nawet kręgosłupa.
O ile mrowienie, marznięcie i drżenie nie są przyjemne i powodują duży dyskomfort, to skurcze mięśni ud i łydek wiążą się z bólem, który przez pacjentów opisywany jest jako przeszywający, palący, piekący, doprowadzający do płaczu, uniemożliwiający funkcjonowanie. Ból ten uniemożliwia sen, chodzenie, a pojawia się najczęściej po wysiłku fizycznym i przy zmianach temperatury.
Spastyczność mięśni
Mięśnie ciała utrzymują tak zwane „prawidłowe napięcie mięśniowe”, które umożliwia utrzymanie prawidłowej postawy ciała. Jeżeli napięcie w mięśniach się zwiększa, to dochodzi do tzw. spastyczności, czyli usztywnienia mięśnia. Jest to jeden z najczęstszych objawów SM i główna przyczyna niepełnosprawności u chorych. Osoby ze spastycznością w przebiegu SM odczuwają zwiększone napięcie mięśniowe (sztywność mięśni i stawów, zaburzenia czynności pęcherza moczowego), nieopanowane kurcze mięśni (samoistna aktywność mięśniowa objawiająca się szybkimi, kolejno następującymi po sobie kurczami). Każdy z tych objawów wiąże się z bólem.
Ćwiczenia fizyczne
Najczęstszym sposobem radzenia sobie z bólem mięśni ud i łydek jest sport – poprawia on krążenie i pozwala złagodzić objawy SM, a czasami nawet zapobiegać skurczom. Ćwiczenia fizyczne zwiększają możliwości wykonywania codziennych czynności, poprawiają chód, a także pomagają kontrolować ruchy mięśni, nad którymi wcześniej było trudno zapanować.
Pacjentom najczęściej zalecane jest rozciąganie (wykonujemy je codziennie, pozycję rozciągnięcia utrzymujemy przez 60 sekund, jeżeli pojawia się ból, to znaczy, że przyjęta pozycja jest zbyt głęboka), jazda na rowerze (również stacjonarnym) oraz chodzenie z kijkami (tzw. nordic walking). Jeżeli chory ma chęć i siłę może również biegać (ale po konsultacji ze swoim lekarzem prowadzącym) lub pływać.
W spastyczności pomagają również proste czynności takie jak:
leżenie z nogami uniesionymi wysoko,
unikanie zakładania nogi na nogę i długiego siedzenia w tej samej pozycji,
spanie na boku
zimne okłady (oczywiście jeżeli nie ma uczucia ciągłego zimna)
Leki
W przypadku narastającego bólu i niewystarczających efektów ćwiczeń fizycznych i rehabilitacji, chorzy zaczynają przyjmować leki. Mogą one przynieść bardzo dobre rezultaty, w szczególności w połączeniu w rehabilitacją. Leczenie farmakologiczne ma zadanie rozluźnić mięśnie, zmniejszyć ich napięcie oraz zahamować kurczliwość.