Czy skoro ktoś jest całkowicie niezdolny do pracy, to może być pracownikiem? W potocznym rozumieniu tego pojęcia wydawałoby się, że nie. Jak zatem wygląda naprawdę kwestia zatrudniania osób z orzeczeniem całkowitej niezdolności do pracy?
Za osobę niezdolną do pracy uznana jest taka osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Dotyczy to jednak jedynie sytuacji, w której praca miałaby być wykonywana w normalnych warunkach. Jeśli jednak pracodawca stworzy niepełnosprawnemu specjalne, dopasowane do jego niepełnosprawności (stopnia i charakteru) warunki pracy, to może on pracować. Innymi słowy – można mieć orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i jednocześnie być sprawnie pracującym pracownikiem.
Niezdolność do pracy nie okazuje się zatem – wbrew temu, co często myślą pracodawcy – zakazem pracy. Osobę niepełnosprawną niezdolną do pracy można bowiem zatrudnić. Potrzebne jednak są do tego specjalne warunki pracy. Może to być zakład pracy chronionej bądź po prostu przystosowane przez pracodawcę miejsce pracy.
Należy uzyskać zgodę lekarza medycyny pracy na wykonywanie określonej pracy. O zgodę na wykonywanie danej pracy występuje pracownik, ale to pracodawca opisuje warunki zatrudnienia oraz przystosowania miejsca pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej. W praktyce sprowadza się to do tego, że na skierowaniu na badania wstępne lekarskie, pracodawca umieszcza informację o pracy w nocy, a lekarz wykonujący badania wydaje orzeczenie, czy pracownik do pracy w nocy może zostać dopuszczony. Informacja o pracy w nocy umieszczana jest w miejscu określenia stanowiska pracy – zgodnie z obowiązującym od 1 kwietnia 2015 r. wzorem skierowania (który wynika z nowelizacji rozporządzenia w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy). Wzór ten, nakazuje umieszczenie na skierowaniu informacji dotyczących rodzaju pracy, podstawowych czynności, sposobu i czasu ich wykonywania.
Osoby niepełnosprawne z orzeczeniem o niezdolności do pracy mogą pobierać rentę z ZUS-u. Jeśli jednocześnie pracują, wysokość tego świadczenia może zostać obniżona. Zależy to od dochodu uzyskiwanego przez pracownika. Jeśli wynagrodzenie za pracę (brutto) przekracza 70% kwoty przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w danym miesiącu, to renta ulega zmniejszeniu. Zawiesza się ją, kiedy niepełnosprawny uzyskuje dochód powyżej 130% przeciętnego wynagrodzenia brutto.
Zatrudniając osobę posiadającą orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy, warto pamiętać jeszcze o jednej kwestii. Pracownik taki nie jest chroniony przed zwolnieniem w wieku przedemerytalnym. O ile pracownika bez orzeczenia nie można zwolnić w okresie 4 lat poprzedzających emeryturę, o tyle podwładny z orzeczeniem niezdolności do pracy nie pozostaje bez środków do życia (bo ma prawo do renty) – i w związku z tym nie obejmuje go ochrona przedemerytalna wynikająca z art. 39 Kodeksu pracy.
